Deniz Berktay
11-12 Temmuz’da Vilnius’taki NATO Zirvesi’ne Ukrayna idaresi, büyük beklentilerle gitmişti. Lakin, tepe sonuçları, Ukrayna idaresinin NATO üyeliği beklentisini tatmin etmekten uzak.
Zirveden birkaç ay evvel Ukrayna, bu tepede NATO’ya kısa müddette üyelik sonucunu elde etmeyi bekliyordu. Ne var ki, Ukrayna idaresine en sıcak mesajları veren ABD Başkanı Joe Biden ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg bile, bunun gerçekçi olmadığını, Ukrayna’nın savaş devam ederken NATO’ya üye olmasının kelam konusu olmayacağını söyledi. Bunun akabinde Ukrayna bu sefer de, NATO’ya üyelik için somut bir takvim beklentisine girdi. Hatta, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, Ukrayna’nın somut bir takvim almayacaksa kendisinin doruğa gitmesinin manasının olmadığını söyleyip bir rest denemesinde bulunmuştu. Ama doruktan çıkan sonuç, Ukrayna idaresi için hayal kırıklığı oldu.
Ukrayna’da Batı yanlısı çevreler, evvelce beri, Ukrayna’nın kendisini Avrupa için feda ettiğini söylerdi. Rusya’nın Kırım Yarımadası’nı ele geçirdiği ve Donbas’ın bir kısmının Rus takviyeli ayrılıkçıların eline geçtiği, yani, Rusya’yla Ukrayna’nın fiilen savaş haline girdiği 2014’ten itibaren bu telaffuz, daha da güçlendi. Ukrayna’nın evvelki cumhurbaşkanı Petro Poroşenko, Ukrayna’nın bu savaşı bütün Batı dünyası için verdiğini, Rusya’yla Ukrayna ortasındaki savaşın, medeniyetler savaşı, yani, Avrupa medeniyetiyle Avrasya medeniyeti ortasında olduğunu söylüyordu. Poroşenko, NATO üyeliği konusunda da oldukça efor göstermişti. Hatta, 2019 yılında, NATO’nun kuruluşunun 70. yıldönümü çerçevesinde, Ukrayna’nın başşehri Kiev’de, 70. Yıl pankartları ve NATO bayrakları asılmıştı (Yani Ukrayna, o esnada, üyesi olmadığı bir örgütün kuruluşunu kutluyordu).
Poroşenko’nun NATO yanlısı siyasetleri ve Ukraynacayı her alanda hükümran kılma eforu, Rusya’ya yöenlik sempatinin daha güçlü olduğu ve Rusça konuşan güney ve doğu vilayetlerinde reaksiyona neden olmuş ve Zelenski, 2019’da, hem Poroşenko’nun milliyetçi telaffuzuna pek inanmayan bir kısım Batı Ukraynalılar’ın, büyük ölçüdeyse, Poroşenko’nun NATO yanlısı ve Rusça’yı dışlayan siyasetlerine reaksiyon duyan güney ve doğu vilayetlerinin oylarını alarak, Poroşenko’nun yerine cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturmuştu. Zelenski, Rusya yanlısı olmamakla birlikte, ölçülü Batıcı diyebileceğimiz bir çizgi izliyor, NATO üyeliği konusunu gündeme getirmiyordu. Lakin, ABD’de Biden’ın iktidara gelmesi, Ukrayna idaresine de tesirini gösterdi ve Zelenski, birden teğe, ABD idaresine, “Ukrayna neden hala NATO’da değil”, diye sordu.
SOMUT TAKVİM VERİLMEDİ
Rusya’nın geçen şubatta direkt saldırması, iki ülke ortasında direkt savaşın başlamasıysa, Ukrayna’daki “Avrupa uğruna çarpışma” telaffuzunun doruğa çıkmasına yol açtı. Biden idaresinin Batılı ülkeleri Rusya’ya karşı seferber edebilmesi, Rusya’ya yönelik sert yaptırımların başlaması ve Avrupa ülkelerinin Ukraynalı mültecilere kapıları açması, Ukrayna’da, hem AB’ye hem de NATO’ya jet süratiyle girilebileceği beklentisine yol açtı. Halbuki ki Batılı ülkelerin, Ukrayna’ya yönelik sıcak açıklamalar yapmalarına karşılık, Ukrayna’yı eşit ortak olarak entegre etmeye ve onun savunma yükümlülüğünü üstlenmeye istekli olmadıkları ortaya çıkıyor.
Zirvede, Ukrayna’nın yerinin NATO olduğu söylenmekle birlikte (2008 Bükreş Zirvesi’ndeki gibi), bu mevzuda somut bir takvim verilmedi. Ukrayna’nın NATO’ya girmek için Üyelik Hareket Planı’na alınması zaruriliği kaldırılarak, Ukrayna’nın NATO’ya girme prosedürü bir taraftan kolaylaştırıldı. Lakin başka taraftan, Ukrayna’nın ıslahatlar yapması zaruriliği vurgulandı ve Ukrayna’nın NATO üyeliğinin hem savaş bittikten sonra, hem de, “üye ülkeler onay verdikten ve gerekli koşullar karşılandıktan sonra” olacağı tabir edildi. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba’nın söylediği üzere, bu kaidelerin ne olduğu, belirli değil. Zelenski de, Twitter hesabında, bu kararları, “benzeri görülmemiş ve absürd” diye nitelendirdi.
Ukrayna’ya G-7 ülkelerinin güvenlik garantisi vermeye hazırlandığı belirtiliyor. Lakin bu garantiler, Ukrayna’yı savunma zorunluluğunu içermiyor.
Bütün bunlar demek oluyor ki, Batılı ülkeler, Rusya’yla lakin dolaylı yoldan, yani, Ukrayna’ya silah göndererek ve Ukrayna askerini eğitip savaşmasını sağlayarak savaşma niyetinde. Ukrayna idaresi, geçen yıldan beri, Batı’ya “biz, sizin için savaşıyoruz” dese de, Batı, direkt savaşa girmesine yol açacak adımları atmaya niyetli değil.